پباده سازی پارچه و چاپ
طرح‌ها و نقشهای پارچه , جلوهای از اصالت هنری
و فرهنگی یک ملت است . جمهوری اسلامی ایران هم در مورد پباده سازی و چاپ بافتههای
متفاوت که اکنون زینت بخش موزههای دارای اعتبار است , پیشینه دار براق و بی نیاز
است . به خواسته اعتبار بخشیدن بدین هنر و احیاء سنن هنری کشور‌ایران , فن پباده
سازی بافت و چاپ پارچه و جامه با سه گرایش «طراحی بافت پارچه» و «طراحی چاپ پارچه»
تحت عنوان یک کدام از رشته های دانشگاهی تولید شد , و در کالج هنر از سال ۱۳۷۵ با گرایش «طراحی
چاپ پارچه» استارت به عمل کرد . انگیزه این فن ایجاد کردن متخصصانی است که بتوانند
با بهرهگیری از ارثیه بی نیاز فرهنگی و هنری که در مورد چاپ پارچه داشتهایم به
پباده سازی پارچه بپردازند.
علم آموختگان این زمان کار کشته خواهند بود تحت
عنوان طراح در کارگاهها و کارخانجات نساجی اشتغال یابند , همینطور با راهاندازی
کارگاههای کوچک به چاپ پارچه از جمله مصرفی و دکوری پرداخته و با ارائه سرویس ها
مشاورهای و فعالیت پژوهشی با سازمانهای صنعت های دستی و موزههای متعدد همیاری
داشته باشندو در غایت هم به فرمان یادگرفتن این هنر در هنرستانهای هنری بپردازند .
کهن ترین گواهی مرتبط با چاپ پارچه را از نقش دیواره
های مقابر مصری مرتبط با دو هزار هزار و صد سال ق . م بدست آورده اند و سابق ترین
آرم های مو جود که از ساختن قالبهای مشابه قالبهای قلمکار حکایت داراست هم در همین
زمان با پارچه های گشوده یافته از قبور ” سکاها ” مکشوفه در مملکت مصر است .
سابق ترین قالبهای تراشیده شده از سنگ همراه با
اثرها سفالی سده های چهارم و پنجم میلادی در حفاریهای نیشابور بدست آمده اند که در
فواصل نقوش آن اثرها مانده از پشم به دیده میخورد . باتیک یکی گونه های چاپ سنتی
است که به وسیله ماده ای مقاوم ( ترکیبی از سقز , موم و پارافین ) بر روی پارچه
ابریشم انجام می شود . صورت ابتدایی این پارچه در سرزمین چین و بعد از آن در جزیره
جاوه اندونزی همگانی شد و کم کم در کشورهای دیگر دیگر صادر شد . هر میهن با اعتنا
سنت , سلایق و سلیقه خویش در آن تحولی ساخت .
پروسه چاپ کلاقه ای ( باتیک ) :
۱ - صمغ گیری ابریشم :
قبلی از چاپ , پارچه را رنگ پذیر می نمایند .
پاره ای آب وصابون را در کاسه مسی تا ۵۰درجه سانتی گراد حرارت می دهند , بعد از آن
کربنات دو سود را به آن افزوده و حل می‌نمایند . پارچه را به زمان نیم ساعت درین
محلول قرار داده , می جوشانند تا تماما ” سپید شود . آنگاه با آب سرد آبکشی , کم
آب و اطو می نمایند تا برای چاپ مهیا شود .
۲ - ساخت قالب :
برای ساختن قالب , ابتدا نقشه کلیدی را روی
صفحه کشیده , رنگ می نمایند . آنگاه نقشه را به تفکیک رنگ روی صفحه های دیگر نسخه
برداری کرده , هرقطعه را با چسب روی تخته سه لابه لا چسبانده و اطراف آنرا میبرند
. برای طرحهای دقیق صفحه آهنی مطلوب خیس است . با چسباندن قطعه های بریده شده روی
تراز قالب , دیگر قالبهای مثبت ومنفی مهیا می شود .
۳ - تهیه و تنظیم واکس باتیک :
سقز را در پیاله مسی و با حرارت ذوب می نمایند
بطوریکه پخته و کف آن به طور کامل ” زدوده شود . در تراز آنگاه پیه و بعد موم را
افزوده و می جوشانند تا بخوبی ترکیب شود . در پایان محلول نتیجه ها را از صافی ریز
عبور داده تا مهیا استعمال شود . با این ماده مقاوم بوسیله قابهای نقش یا این که
لوله های ساماندهی کننده ماده مقاوم ( تیان ) می شود به طرح اندازی بر روی پارچه
پرداخت . بعد از نقاشی کردن , این ماده مقاوم از روی پارچه برداشته می شود .
منبع: چاپ روی پارچه در خانه طراحان سام
نظرات
ارسال یک نظر